Zelfbeschikking: Vrijheid van oordelen en handelen.
Zelfbeschikking van jongeren in hun MDt is de mate waarin zij vrij zijn om te bepalen hoe zij hun MDt willen doen. Je geeft jongeren toestemming om zelf beslissingen te nemen, zonder ze daarbij op de vingers te kijken, en zonder ze te vertellen wat ze moeten doen, en hoe ze dat moeten doen. Je gaat er dus vanaf de start vanuit dat jongeren autonomie hebben en zelf de regie hebben over hun MDt, in die mate waarin ze dat zelf willen. Bij deze autonomie hoort ook dat jongeren verantwoordelijkheid nemen en zich verantwoorden voor de vrijheid die ze hebben binnen hun eigen MDt. Zelfbeschikking is echter niet statisch, maar voortdurend in beweging. Hoe groot het gevoel van zelfbeschikking is van jongeren in hun MDt hangt af van de mate waarin ze het gevoel hebben dat de activiteit en acties die zij hebben gekozen hun eigen vrije keuze was, en niet opgelegd door anderen. Zelfbeschikking is niet afhankelijk van de goedkeuring van anderen, maar afhankelijk van de goedkeuring die jongeren zichzelf geven voor hun activiteit en acties. Kortom, wanneer jongeren kunnen zeggen: “Deze MDt is van mij!”
Betekenis: Persoonlijke binding met MDt en MDt-plek
Wat voor zelfbeschikking van jongeren in hun MDt geldt, geldt ook voor de betekenis die zijn of haar MDt heeft voor een jongere. Die betekenis bepalen ze zelf, en is niet afhankelijk van de betekenis die anderen zien. Zij geven zelf betekenis aan hun MDt naar de mate waarin ze geven om hun MDt en waarin hun MDt belangrijk voor ze is. Wanneer hun MDt en de dingen die zij voor hun MDt doen passen bij hun persoonlijke waarden, dan ervaren jongeren hun MDt als betekenisvol. Dan geloven ze in wat ze doen, en ervaren ze hun MDt als waarde(n)vol. Dit betekent ook dat een jongere zijn/haar eigen definitie van succes bepaalt. Een MDt zonder persoonlijke betekenis voor de jongere leidt vaak tot onrust, verlies aan motivatie en verminderde betrokkenheid, ook in de samenwerking met begeleiders die hen willen helpen. Activiteiten met betekenis vanuit de jongeren zelf – en daar valt ook de samenwerking met een begeleider onder – geven juist een gevoel van doelgerichtheid, energie en motivatie. Het gevoel van persoonlijke betekenis is de drijvende kracht van empowerment, en van intrinsieke motivatie.
Competentie: Vertrouwen in eigen vermogens
Jongeren die empowered zijn hebben vertrouwen in de vermogens die ze hebben, en vertrouwen dat ze hun MDt kunnen uitvoeren. Ze voelen zich zeker wanneer ze de mogelijkheden en (technische) competenties hebben die ze nodig hebben om hun acties uit te voeren. Dit vertrouwen is echter alleen voldoende aanwezig als externe invloeden afwezig zijn in een mate die hun prestaties of de waardering van hun prestaties kunnen ondermijnen. De begeleiding van jongeren moet daarom niet alleen gericht zijn op het uitdagen en ondersteunen van jongeren in het volbrengen van hun acties, maar ook gericht zijn op het ontwikkelen van voldoende gevoel van competentie bij jongeren om hun acties en activiteit uit te voeren. Een MDt begeleider kan de jongere uitdagen om tot zijn/haar uiterste te gaan, maar dan op zo’n manier dat die inspanning bijdraagt aan de competentie van de jongere zonder dat de jongere onderuitgaat. Sensitiviteit voor deze balans tussen inspanning en vertrouwen in het eigen vermogen is een belangrijke competentie van de begeleider zelf die alleen in de praktijk geleerd kan worden. Als een jongere er niet op kan vertrouwen dat hij/zij competent genoeg is om een actie uit te voeren, slaat de verlamming toe en trekt de jongere zich terug.
Macht: Zelf een stempel kunnen drukken
Macht gaat niet zozeer over de wens van jongeren om macht of invloed te krijgen over iets, iemand of een situatie. Vaak is een dergelijke wens van jongeren al een signaal dat ze het gevoel hebben dat ze geen macht hebben, wat samengaat met het gevoel dat ze niet empowered zijn. Macht is de mate waarin jongeren feitelijk al vanaf de start een stempel kunnen drukken op hun MDt en de omgeving waarin ze hun MDt doen, zonder dat ze eerst moeten bewijzen dat ze het verdienen om hun stempel te drukken. Macht betekent dus het vermogen om beslissingen te nemen, relaties met anderen aan te gaan, en acties te ondernemen die hun eigen MDt aangaan, en vooral het vermogen om met hun MDt het resultaat te bereiken dat ze wensen. Dit vermogen gaat verder dan hopen dat het iets oplevert; het gaat over het vertrouwen van jongeren dat hun MDt en hun acties invloed hebben. De makkelijkste, maar vaak ook spannendste, manier om dit soort macht te hebben is wanneer jongeren in hun MDt zoveel mogelijk beslissingen nemen. De zorg dat jongeren verkeerde beslissingen zullen nemen is terecht, maar het doet niets voor de empowerment van jongeren om dan te concluderen dat jongeren zo min mogelijk beslissingen moeten nemen, of dat beslissingen van jongeren over hun MDt zodanig voorbereid moeten worden dat het feitelijk niet meer hun beslissing is. Een ervaringsgegeven in empowerment processen is dat mensen leren goede beslissingen te nemen door zoveel mogelijk (ook verkeerde) beslissingen te nemen. Dat is wat leidt tot het vertrouwen en vermogen van jongeren om zelf een stempel te kunnen drukken.
———————“Je kunt het”: meer dan woorden alleen
Een jongere die wel heeft ervaren dat ze het vertrouwen van haar begeleiders kreeg om zelf de controle te hebben binnen MDt, beschrijft deze ervaring in een evaluatief gesprek als volgt: ‘In het begin had ik geen vertrouwen in mezelf, geen ervaring en kennis over hoe ik aan een project moest werken. Na een paar maanden heb ik gezien bij begeleiders hoe zij andere jongeren en hun projecten begeleidden, en we hebben erover gepraat hoe je zoiets doet. Toen heb ik geleerd hoe je dat doet, bijvoorbeeld vergaderingen voorzitten, een project opzetten. Nu heb ik meer vertrouwen in mezelf gekregen. Dat komt ook door de begeleiders. Jullie hebben gezegd: “Je kunt het.” Jullie hebben dingen aan ons overgelaten, niet overgenomen juist om ons te laten proberen. Dat heeft veel geholpen. Als jullie alles hadden overgenomen dan was het meer jullie project dan ons project.’